NGUYỄN CẢNG

Sách Đại Nam nhất thống chí viết về con cá dầy như sau: “Cá dầy là Tề ngư, giống cá gáy mà nhỏ, vẩy lớn, sắc vàng, cũng thuộc về họ cá gáy”.

Theo cư dân vùng đầm phá mô tả thì cá dầy giống như con cá gáy, sống ở vùng nước lợ (nửa mặn nửa ngọt) vùng phá Tam Giang, đầm Cầu Hai TT.Huế có nhiều cá dầy.

Cá dầy là một loại cá quí, ngon và bổ. Cá ngon nên các cửa hàng, cửa hiệu ăn uống thường cho người đi quanh các chợ thu gom. Tuy cá đắt tiền nhưng có khi cũng không mua được cá về ăn, ra chợ chậm một chút là hết.

Cá dầy ở đầm Cầu Hai nổi tiếng, ngư dân đánh bắt bằng lưới, bằng nò sáo, thỉnh thoảng ngồi trên mạn thuyền buông câu cũng có cá ăn. Đi về vùng đầm phá thấy ngư dân nhấp nhô dưới nước quanh vùng bủa nò sáo, lưới giăng, mới biết là họ đang đánh bắt cá dầy.

Cá dầy có thể chế biến nhiều món ăn nhưng ngon nhất là nấu cháo; ngon ở bộ lòng bóng mỡ. Có một tờ báo thuật lại câu chuyện một chủ nhà hàng ăn uống, nói đại khái có một cặp vợ chồng “Tây ba lô” cứ mỗi lần đến Huế ghé vào quán gọi một con cá dầy hấp. Ông chồng nhâm nhi với bộ lòng cá, người vợ ăn thịt cá. Họ ăn rất lâu và lần nào cũng khen cá ngon. Bẵng đi một dạo không thấy họ. Năm sau vào một buổi chiều họ lại đến, ghé quán vẫn gọi món cá dầy hấp. Thấy cung cách ăn uống không như những lần trước, uể oải, lộ vẻ chán nản, xong ra về. Trước khi ra về họ nói với chủ quán, cá lần này không ngon – bộ lòng cá hôi mùi dầu máy. Chủ quán nghe vậy mới biết cặp vợ chồng Tây này ăn uống rất điệu nghệ phát hiện ra được mùi dầu máy trong lòng cá.

Ta cũng biết điều đó, nhưng không để ý cứ tưởng có mùi dầu là do lòng cá nhiều mỡ. Thật ra là khi đánh bắt được cá, bỏ vào lòng thuyền, lòng thuyền có “váng” loang dầu máy, cá nhiễm vùng “váng” dầu ấy, nên ở trong bụng, ở mang dính phải. Hoặc cá nhốt vào ghe có trát nhựa đường, vào thúng có trát dầu rái, cá đều có mùi đó cả. Ngư dân nào cho cá vào chậu nhôm, thau nhựa, thùng sắt thì không có mùi các loại dầu ấy, thịt cá, lòng cá chất lượng ngon hơn.

Đó cũng là kinh nghiệm khi mua cá và khi ăn cá, lâu nay ta cứ dễ dãi bỏ qua

Trở lại món cháo cá dầy, có nhà hàng tiếp thị khách hàng ví von:

“Cá dầy ở phá ở đầm

Ăn một tô cháo đêm nằm ngủ ngon”.

Ngoài nấu cháo còn có món cá hấp, cá kho khô, cá kho xâm xấp nước, cá chiên rán. Nếu như người con gái đẹp ví như cây trúc, đứng chỗ nào cũng xinh thì con cá dầy cũng thế, đã ngon thì nấu món gì cũng ngon.

Cháo cá dầy có tính năng bồi bổ cơ thể, bổ trung ích khí. Theo kinh nghiệm dân gian những người mới ốm dậy, hoặc những người có chứng hoả vượng chóng mặt, thiếu máu, giấc ngủ chập chờn hư ảo, lãng đãng hư vô, lãng mạn bất thường, không định tâm định trí vào công việc. Ngày nào cũng ăn một bát cháo cá dầy hoặc hai ba bữa ăn một lần, cứ đều đều như thế, ăn đúng mười ngày tức thì thân thể trở lại tráng kiện, tinh thần trở lại minh mẫn.

Các cửa hàng ăn lớn nhỏ đều có món cháo cá dầy; kết thúc một buổi tiệc, một buổi gặp mặt, sau mấy món ăn và mấy tuần rượu, món cháo được gọi bưng ra. Khúc cá đẫm mình trong nước lóng lánh bóng mỡ của cá của cháo nhuyễn.

Thừa Thiên Huế có nhiều đầm phá nước lợ, nhiều loại cá ngon; trong đó cá dầy tuy có đắt tiền nhưng là món ăn ngon, nhiều người cũng cố mua về cho đãi khách./.

N.C