NGUYỄN CẢNG

Có nhiều người nói, đến Huế được thưởng thức những món ăn độc đáo. Ngoài những món cung đình còn có những món ăn dân dã thấm đẫm hương đồng cỏ nội: tô canh rau tập tàng, tô canh mít non ngọt ngào miền sông Hương núi Ngự.
Người Huế, ngoài ăn mít chín, lại còn biết chế biến mít non thành những món ăn ngon. Ở những cây mít sai quả, người ta giữ lại 3 đến 5 quả rồi hái tỉa bớt đi những quả nhỏ để cho những quả còn lại đủ sức chóng to và ngon. Ở đây mít được trồng ven đồi, thượng nguồn sông Hương, sông Bồ, sông Truồi; dọc hai bờ sông có nhiều cây mít cổ thụ:
"Ai lên nhắn với bạn nguồn
Mít non chở xuống cá chuồn chở lên"
Quả mít non được người Huế chế biến thành nhiều món ăn rất phong phú:
* Mít non kho khô với cá chuồn: Mít non được cắt từng lát nhỏ xếp ở đáy nồi, cho cá chuồn làm sạch đặt lên trên. Đổ nước xâm xấp, thêm gia vị "đồ màu" gồm muối, nước mắm, ớt tươi quả chín đỏ hoặc xanh. Kho khô cho đến khi mít chín mềm. Món này mà ăn với cơm gạo mới ngon đáo để.
* Mít non luộc ăn với rau húng chấm nước mắm chanh, tỏi, ớt: mít sau khi gọt vỏ làm sạch, luộc chín vớt ra, xắt từng lát hình tam giác khá dày, mỗi miếng vừa miệng ăn. Món này khá đơn giản, ăn thua ở chỗ là chế biến chén nước mắm - nước mắm loại ngon, thêm nước sôi để nguội, đường cát trắng, tỏi, ớt trái già chín đỏ giã nát, một ít mì chính. Tất cả cho vào chén nước mắm khuấy đều, sau cùng vắt vào vài múi chanh. Món này ăn ngon đến mức phải xuýt xoa.
Ngoài ra, còn ăn với nước tương hay nước lèo. Rau xanh ăn kèm là rau húng:
"Rau húng ăn kèm mít non
Nếu không, rau khác còn ngon nỗi gì"
* Mít non nấu canh với tôm hay thịt: mít non làm sạch, gọt vỏ... xắt từng lát mỏng, nấu canh với tôm hay thịt, gia vị chính là lá lốt. Nồi canh chín xắt lá lốt vào có mùi thơm đặc trưng. Khách đến thăm gặp bữa, hỏi canh gì có mùi lá lốt. Người nội trợ chủ nhà nhanh nhẩu thưa là "Kít xơ manh" vừa duyên dáng mời gọi vừa khôi hài dí dỏm nhẹ nhàng (đó là canh xơ mít) làm cho khách chưa ăn cũng đã khoan khoái trong tâm hồn và cũng ngon đến nao lòng.
* Mít non luộc trộn dầu - mè hay đậu phụng: mít non luộc vớt ra cho khô ráo, xắt từng lát nhỏ mỏng đem trộn với dầu ăn (dầu ăn đã "phi" nóng với tỏi hay hành) - mè rang chín xoa cho hết vỏ, hoặc đậu phụng rang chín cũng xoa hết vỏ, thêm tiêu, mì chính, muối, hành ngò. Món gỏi này ăn đậm đà khó quên, nếu ăn chay thì thâm tâm cũng thường an lạc.
Mít non thức nào thì vị nấy - kho cá thì ớt tươi, nấu canh thì lá lốt, mít luộc thì rau húng... Ngày nay, ở chợ các cửa hàng bán mít non luộc sẵn, mít non tươi thái sẵn bán kèm theo lá lốt, rau húng, các bà nội trợ bớt công chế biến.
Du khách đến Huế một lần phát hiện Huế có nhiều món ăn phong phú, nếu vào ở Huế lâu ngày thì nói lời từ giã không dứt mà đi thì không đành.

N.C