NGUYỄN CẢNG

Ở Huế, ngày Tết có dưa món ăn với bánh tét thích hợp với khẩu vị ngày xuân dù mưa gió tầm tã đi nữa cũng là món ngon đầy ấm cúng. Dưa món là món ăn không thể thiếu trong những ngày Tết:

"Cỗ bàn nhiều chẳng làm chi
Đón xuân dưa món cớ gì lại không".

Thứ dưa do các món góp lại: đu đủ xanh, củ cải, cà rốt, kiệu, su lơ, ớt tươi... Ớt phải chọn quả dài chín đỏ, kiệu phải đúng lứa còn các món trên đều được gọt vỏ cắt mỏng vừa vừa, tỉa gọt thành những bông hoa đơn giản. Tất cả các món đó đem phơi nắng cho khô, càng khô càng tốt. Kinh nghiệm dân gian:

"Nắng to phơi dưa mới khô
Còn như ủ dột xem như hỏng rồi".

Thời tiết xứ Huế những tháng giáp Tết, mọi người sắm sửa làm dưa lại gặp những ngày "sáng nắng chiều mưa" rổ dưa đem phơi ngoài trời phải canh chừng, khi mưa lo đem vào, đi xa dặn lại người ở nhà coi chừng mưa... Nếu bị nước mưa thấm vào, dưa sẽ ngấm nước, nhăn úng lên chỉ còn cách quạt lò than hồng đem dưa ra lấy khô, nhưng sấy hết than hết củi mà mấy lát dưa nhàu nhàu mềm mềm làm sao ấy, không được như dưa khô queo khô quắt phơi ngoài nắng. Cuối cùng cho vào thẩu đổ nước mắm và thêm đường vào. Thẩu dưa phơi gặp nắng tốt, nắng vàng che phủ các lát dưa. Các lát dưa đầy nắng gió đó được dầm nước mắm đường màu hổ phách, màu cách gián, ăn vào nghe giòn rụm hanh thông cát tường như ý vui vẻ đón xuân:

"Loại dưa nhiều món xưa nay
Ăn cùng bánh tét ngày xuân đậm đà".

Món ăn nặng nghĩa tình đôi khi cũng làm cho cuộc sống thêm thi vị, vơi đi nỗi nhọc nhằn bôn ba lo phiền. Hạnh phúc không phải tìm ở chân trời góc bể, ở gác tía lầu son, ở cao lương mỹ vị, mà ở chỗ:

"Dưa món đạm bạc ngày xuân
Niềm vui cuộc sống đơn sơ vô cùng"

Một nhà nho xưa đã từng nói như vậy. Cũng đúng thôi, trong thẩu dưa món vừa có cái tình, cái đức của con người, cái thái hòa của trời đất. Cho nên, câu ca của người xưa còn truyền tụng cho dù không văn vẻ hoa mỹ, lóc cóc trên đường làng của câu thơ, nôm na lúng túng trong vần điệu nhưng cũng được truyền tụng trong các bà nội trợ lớn tuổi ngày nay ở Huế:

Nước mắm nấu chín, đường để nguội
Đu đủ, cà rốt đi chung kiệu
Ớt tươi, củ cải lại kèm su lơ
Các món phơi khô dầm vào thẩu
Muốn thêm thì có đậu phụng rang
Ngâm cho thấm thía mới đem dùng
Món ni mùi vị cũng từng
Ngọt bùi mặn nhạt lại cùng chua cay.

N.C